با توجه به تغییراتی که در روند بروز پوسیدگی‌های دندانی در چند دهه اخیر اتفاق افتاده است، تشخیص پوسیدگی خصوصاً در مراحل اولیه آن برای دندانپزشکان کاری است بس دشوار. هدف از نگارش این مقاله معرفی روش های جدید تشخیص پوسیدگی و اشاره به اهمیت آن در دندانپزشکی مدرن است.در ادامه به توضیح اجمالی روش‌های معاینه بصری، نورافشانی از ورای دندان، دوربین های داخل دهانی، رادیوگرافی و لیزر خواهیم پرداخت. پس با ادامه مقاله همراه ما باشید:
معاینات بصری
معاینه بصری دندان رایج ترین روش تشخیص پوسیدگی است. البته قابل ذکر است که دقت این روش بسیار پایین می باشد. به کارگیری یک سوند چه تیز یا کند نه تنها روش مطمئنی برای تشخیص پوسیدگی نمی باشد، بلکه خود می تواند باعث ایجاد حفره در دندانی شود که قبلاً دچار دمینرالیزاسیون بوده است. بنابراین از پروب ها فقط می توان جهت خارج کردن اضافات و خرده های مواد نرم در حین معاینات کلینیکی استفاده نمود.
تشخیص حفرات ایجاد شده در اثر پوسیدگی، ساده است. درحالی که تشخیص پوسیدگی با در نظر گرفتن تغییر رنگ های دندانی کاری است دشوار چرا که توانایی دندانپزشک در دیدن تغییر رنگ متکی است بر نوع و جهت نور و اینکه آیا از درشت نمایی استفاده شده یا خیر.
 |
|---|
رادیوگرافی ها می توانند در تشخیص پوسیدگی‌ها، به خصوص پوسیدگی های پروکزیمالی کمک مؤثری کنند.
 |
|---|
البته هنگامی که از رادیوگرافی جهت تشخیص پوسیدگی های اکلوزالی استفاده می شود ، باید در نظر داشت که قرار گرفتن سایه کاسپ ها بر روی پوسیدگی می تواند در تشخیص پوسیدگی های اولیه مشکل ایجاد کند.
نور افشانی از ورای دندان Transillumination
در این روش با استفاده از یک شعاع قوی نور، دندان از داخل روشن می شود. سر منبع نوری روی سطح باکال یا لینگوال دندان قرار گرفته، نور را به دندان می تاباند و از آنجایی که پوسیدگی، نور را کمتر از بافت سالم هدایت می کند، به صورت تیرگی مشخص می گردد . از این روش می توان برای تشخیص پوسیدگی های پروکزیمالی قدامی و بعضی از پوسیدگی های خلفی و همچنین سندرم دندان ترک خورده استفاده کرد.
|
|
 |
|---|
بازده دستگاه های نورافشانی عموماً 2000 لوکس (واحد نور) بوده که توسط یک لامپ 1500 واتی ایجاد می شود. قطر سر دستگاه 0/5 میلی متر می باشد. این وسایل خیلی گران قیمت نیستند و می توان یکی از فیبرهای اپتیک مربوط به این کار را روی یونیت دندانپزشکی نصب کرد.
البته برای نورافشانی دندان های قدامی نیازی به وسایل پیچیده‌ای نیست و می توان با استفاده از نور یونیت و انعکاس آن توسط آینه دندانپزشکی از سطح لینگوال، دندان را روشن نمود.
حساسیت تشخیصی بالای این تکنیک که گاهی اوقات از رادیوگرافی نیز بالاتر است، برای دندانپزشکان راهی ساده و بی دغدغه برای تشخیص پوسیدگی ها باز نموده است.
دوربین های داخل دهانی
دوربین های داخل دهانی یکی از مؤثرترین روش های ارتباط با بیمار و همچنین ازجمله وسایل مؤثر کمک تشخیصی جدید است. در برخی از دستگاه های جدید، سرهای متعددی برای دوربین داخل دهانی ساخته شده است که در تشخیص پوسیدگی های پروکزیما لی توسط نور مادون قرمز و پوسیدگی های اکلوزالی توسط نور فلورسنس به کمک دندانپزشک می آید.
 |
دوربین داخل دهانی (Vistacam (Durrdental
رادیوگرافی
رادیوگرافی ها در موارد زیر کاربرد دارند:
الف) تأیید پوسیدگی های پروکزیمالی در مواردی که از لحاظ کلینیکی مشکوک به وجود پوسیدگی هستیم.
ب) آشکار نمودن ضایعات پروکزیمالی اولیه که هنوز حفره ایجاد نشده است و قابل درمان با روش های پیشگیری هستند.
ج) بررسی دوره ای ضایعات جهت پی بردن به شروع فعالیت پوسیدگی در آنها.
د) پی بردن به اندازه و وسعت ضایعه. البته باید به خاطر داشت که اندازة واقعی ضایعه همیشه بزرگ تر از اندازه رادیوگرافیک آن است.
البته هدف اصلی استفاده از رادیوگرافی، جدا کردن ضایعات از لحاظ نوع درمان می باشد. بدین صورت که برخی ضایعات واقعاً نیاز به درمان های ترمیمی داشته در صورتی که بقیه موارد را می توان با درمان های پیشگیری از قبیل فلورایدتراپی درمان کرد ( تصویر زیر: رادیوگرافی نشان دهندة ضایعات در دیستال دندان پره مولر که باید تحت نظر قرار گیرد و یک ضایعه در دیستال مولر وجود دارد که باید ترمیم شود.)
 |
رادیوگرافی های داخل دهانی که به منظور تشخیص پوسیدگی‌ها به کار می روند شامل بایت وینگ دندان های خلفی و پری اپیکال دندان های قدامی هستند.(تصاویر زیر)
 |
 |
رادیوگرافی بایت وینگ خلفی رادیوگرافی پری اپیکال قدامی
هر بیمار جدیدی که به مطب مراجعه می کند باید یکسری رادیوگرافی تهیه کند تا بتوان وجود یا عدم وجود پوسیدگی ها را بررسی نمود و حد استخوان اطراف دندان را تخمین زد. این رادیوگرافی ها به عنوان معیار پایه‌ای برای مقایسه با رادیوگرافی های بعدی بیمار نگهداری و حفظ می شوند. اینکه بیمار چند ماه بعد رادیوگرافی چکآپ تهیه کند بستگی به استعداد پوسیدگی او دارد و با تهیه این رادیوگرافی ها، دندانپزشک می تواند تخمین بزند که آیا پوسیدگی ها پیشرفت کرده اند یا خیر.
برای اینکه بتوان رادیوگرافی های دوره ای را با هم مقایسه کرد بهتر است تمام رادیوگرافی ها با نگهدارنده فیلم تهیه شوند تا زاویه تابش اشعه در تمام موارد یکسان باشد . امروزه با استفاده از فیلم های سریع تر که میزان تابش اشعه در آنها کمتر است ، رادیوگرافی هایی به دندانپزشکان تحویل داده می شود که وضوح آنها به خوبی فیلم های قدیمی (با میزان تابش اشعه بالاتر) نیست . این مسأله موجب دشوارترشدن تشخیص پوسیدگی های اولیه شده است. البته استفاده از وسایل بزر گنمایی می تواند کمک کننده باشد. باید در نظر داشت که استفاده از فیلم های سریع تر، از لحاظ اخلاقی به نفع بیمار است، چون کمتر تحت تابش اشعه قرار می گیرد و بهتر است از اینگونه فیلم ها استفاده شود.
امروزه با ظهور تکنولوژی های جدید همانند رادیوگرافی دیجیتال و استفاده از نرم افزارهای همراه آن، تشخیص پوسیدگی ها با سهولت بیشتری انجام می گیرد . در این روش به جای استفاده از فیلم های رادیوگرافی عادی، صفحات فسفری خاصی که به اندازة فیلم های معمولی است به کار برده می شوند. صفحه مزبور به همان میزان فیلم های عادی تحت تأثیر اشعه قرار گرفته، سپس از طریق کامپیوتر ، کلیشة رادیوگرافی را روی صفحه مانیتور نشان می دهد. حسن این سیستم ها پایین بودن در اشعه و سرعت نمایش تصویر است. البته قیمت این دستگاه ها نسبتاً بالا است.
این سیستم را می توان همراه نرم افزارهای تشخیص پوسیدگی به کار برد،که بر مبنای عمل می کنند و می توانند ضایعات اولیه را به (subtraction) رادیوگرافی ساب ترکشن راحتی تشخیص دهند و به منظور مقایسه رادیوگرافی های دوره ای و پی بردن به پیشرفت ضایعه، کاربرد زیادی داشته باشند. این سیستم ها در مراحل اولیه تکاملی خود هستند و به بررسی بیشتری نیاز دارند.
بهترین نوع رادیوگرافی ها برای تشخیص پوسیدگی ها، رادیوگرافی های پری اپیکال تمام دهانی می باشند . (قابلیت تشخیص صحیح پوسیدگی حدود 70 درصد است.) و بعد از آن، رادیوگرافی های بایت وینگ بیشترین ارزش تشخیصی را دارا هستند (حدود 40 % تا 65%).
رادیوگرافی های پانورامیک برای تشخیص پوسیدگی ها کمترین ارزش را دارند (حدود 18 %) که متأسفانه اکثر دندانپزشکان از این نوع رادیوگرافی جهت تشخیص پوسیدگی استفاده می کنند.
لیزرها
به تازگی از لیزرها نیز جهت تشخیص پوسیدگی خصوصاً پوسیدگی های اولیه استفاده می شود( تصویر زیر: سیستم تشخیصی متکی بر لیزر (Diagnodent ® (Kavo). اساس این کار بر مبنای فلوروسنس لیزری است. بدین صورت که بافت سالم و پوسیده دندان در مقابل لیزر از خود مقدار فلوروسنس متفاوتی نشان می دهند. بر مبنای میزان فلوروسنس ایجاد شده می توان وسعت ضایعه را تخمین زد.
 |
برای این کار نور لیزر به سطح اکلوزال دندان تابانده شده و خود هندپیس (دستگاه) فلوروسنس بازتاب یافته را به قسمت اصلی دستگاه منتقل کرده و اندازه گیری می کند. طول موج به کاررفته به اندازه ای است که مینای سالم و نرمال، فلوروسنس بسیار پایینی از خود نشان می دهد. نور بازتاب شده از دندان توسط هندپیس به صورت یک درجه بندی عددی نمایش داده می شود که در این میزان، درجه پایین نشان دهندة بافت سالم است . درجات بالاتر می تواند نشان دهنده پوسیدگی بیشتر باشد که می توان با روش های پیشگیری، ارزیابی دوره ای، سیلان تراپی و یا ترمیم، آن را درمان کرد. گاهی اوقات تصمیم گیری در مورد اینکه یک فیشور رنگ گرفته، پوسیده است یا خیر، مشکل بوده، و در این موارد این دستگاه می تواند کمک کننده باشد.
